Wat voor plaatjes gebruik jij in je presentaties? En wanneer is de laatste keer dat je een bron hebt vermeld bij plaatjes? Digitale middelen op school worden steeds belangrijker en steeds meer docenten maken powerpoint presentaties voor hun lessen. Alleen... hoe werkt dat dan met auteursrecht?
Een paar maanden geleden was ik aanwezig bij een presentatie, waarbij ook een powerpoint werd gebruikt. Tot mijn grote verbazing zag ik daar een plaatje van mijn blogpost van 22 oktober, dat ik zelf getekend had! Het was gek om dit plaatje terug te zien. Mijn eerste reactie was: "Goh, wat leuk dat anderen mijn plaatjes gebruiken." Maar als ik geld zou verdienen met die plaatjes, had ik heel anders hierop kunnen reageren. Ik had degenen die deze presentatie gemaakt hadden meteen een factuur kunnen sturen voor het gebruik maken van mijn werk. Het is immers auteursrechtelijk beschermd.
Dit voorval is nu de aanleiding voor deze blogpost. Ik geloof dat weinig docenten op de hoogte zijn van de regels rond auteursrecht. En dat terwijl wij een voorbeeld moeten zijn voor onze leerlingen. En mocht een auteur er achter komen dat je zijn plaatje zonder toestemming gebruikt hebt, kan het jou of de school ook nog veel geld kosten. Vandaar dat ik het tijd vond worden om wat meer informatie hierover te geven en tips om afbeeldingen netjes te gebruiken, zonder het auteursrecht te schenden.
Welke plaatjes mag je gebruiken?
In principe staat op elke afbeelding het auteursrecht van degene die het gemaakt heeft of die de foto genomen heeft, ook al staat er niks bij. Deze plaatjes mag je dus niet zomaar gebruiken. Een heldere uitleg over auteursrecht staat op de site van Arnoud Engelfriet. Hij is een expert op het gebied van internetrecht.
Nu heb je als docent weer net iets meer mogelijkheden, omdat de school een bepaald bedrag aan de Stichting Reprorecht betaalt. Daardoor mag je als leraar bijvoorbeeld fotokopieën maken. Voor een docent op een school gelden dus iets andere regels dan voor personen buiten het onderwijs. Vuistregels voor auteursrecht voor docenten staan op de site van Federatie Auteursrechtbelangen te Den Haag.
Opvallend aan de site van de Federatie Auteursbelangen is dat niets wordt vermeld over afbeeldingen. Ik dacht te weten dat volledige afbeeldingen gelijk staan aan een heel boek aan tekst. Een volledige afbeelding zou je dus niet mogen kopieëren. Bij deze vuistregels staat dat in elk geval niet vermeld. Verder staat er ook niets over auteursrechten van teksten en afbeeldingen op internet. Zouden deze vallen onder dezelfde regels als boeken?
Zelf afbeeldingen maken
De makkelijkste optie, waarbij je in elk geval geen auteursrechten schendt, is zelf afbeeldingen maken. Ikzelf gebruik meestal zelf getekende afbeeldingen of zelf gemaakte foto's. Let er wel op dat je bij foto's ook nog te maken kunt hebben met portretrecht als je een foto maakt van andere mensen.
Creative Commons
Een tweede optie is gericht zoeken. Via google en flickr.com is het mogelijk gericht te zoeken naar afbeeldingen die je mag gebruiken. Als de maker van de afbeelding deze op internet plaatst, kan hij of zij aangeven onder welke voorwaarden deze afbeelding gebruikt mag worden. Let op: als bij een afbeelding niets vermeld staat, behoudt de maker zijn auteursrecht. Bij sommige afbeeldingen staat: Creative Commons. Meestal mag je deze afbeeldingen gebruiken voor niet-commerciele doeleinden en als je de maker en de bron van de afbeelding noemt.
Als je deze afbeeldingen met Creative Commons via google wil vinden, moet je rechtsboven in het scherm op de knop met het tandrad klikken. Er komt dan een rolmenu met onder andere de optie "Advanced search" (zie afbeelding).
Als je daarop klikt kom je op een pagina met allemaal instellingen die je kunt veranderen. Helemaal beneden staat bij "usage rights" "not filtered by licence". Deze optie is standaard geactiveerd. Deze kun je veranderen zodat je alleen plaatjes vindt die vrij te gebruiken zijn of zelfs commercieel gebruikt mogen worden.
Vind je met deze instelling een plaatje, dan kun je, als je doorklikt naar de pagina, aan de rechterkant zien wat de rechten zijn.
Als je op de tekst "Some rights reserved" klikt, kom je op de pagina waar je precies kunt lezen wat je wel en niet met dit plaatje mag doen. Soms heb ik geluk en vind ik een plaatje waar de rechten van zijn verlopen. Dan hoef ik niet eens meer de moeite te doen om de auteur en de bron te vermelden.